پیاده روی اربعین، تجلی عالی گردشگری کم شتاب
قطار در مقایسه با هواپیما در مسیرهای کمتر از 800 کیلومتر راحتتر، کاربردیتر و ارزان قیمتتر است و امکان لذت بردن از گذر زمان با آسایش بیشتر را نسبت به ماندن در ترافیک سنگین و تلاش مضاعف برای رسیدن به مقصد فراهم میکند. البته قطار در گردشگری کم شتاب هم به عنوان وسیله نقلیه ایمن و هم به عنوان یک مقصد متحرک در نظر گرفته میشود و عامل تجربه سفر در آن بسیار حائز اهمیت است. گذراندن سفر متفاوتتر و لذت بخشتر در کنار همسفران و آشنایی با تفاوتهای فرهنگی و آداب و رسوم مختلف در طول سفر، از سختی طولانی بودن زمان در قطار ماندن میکاهد و آن را به تجربهای منحصر به فرد تبدیل میکند. علاوه بر آغاز آشنایی مسافران در طول سفر، امکان برقراری ارتباط با جوامع محلی در محل ایستگاههای قطار و خرید سوغات و یا مایحتاج دیگر نیز مد نظر است که میتوان از آن به عنوان نمونه بارز اقتصاد مقاومتی و رسیدن درآمد بطور مستقیم از طریق گردشگری به جوامع محلی و اشتغالزایی یاد کرد. در این نوع از ارتباط، تبادلات فرهنگی نیز رخ میدهد و در هر توقفی، شگفتیهای فرهنگی متفاوت و گاسترونومی( هنر انتخاب، پختن، سرو و تزیین خوراک و نوشیدنی) مقصد در انتظار گردشگران است. حال اگر هدف اکثر مسافران قطار مشترک باشد، همراهی همسفران بیشتر است. این همراهی پس از رسیدن به ایستگاه مقصد اولیه و استفاده از دیگر وسایل نقلیه ترکیبی با قطار تارسیدن به مقصد اصلی نیز ادامه دارد. گاهی مبنای انتخاب مقاصد بر پایه فرهنگ غنی و گاسترونومی منحصر به فرد آن منطقه گردشگران را برای تجره ای ویژه به سوی خود می کشاند که در ترکیب با قطار، بسته خاصی از گردشگری پایدار را عرضه میکند.
در متون دینی، تشرف با پای پیاده به مکه و بارگاه ائمه اطهار (ع) توصیه شده است و در این میان، زیارت سیدالشهدا(ع) در روز اربعین اهمیت و جایگاه والایی دارد. زائر آن حضرت از آتش دوزخ در امان است (کامل الزیارات، ص 122) و زیارت ایشان، برابر با هزار حج و هزار عمره و آزاد کردن هزار بنده است و آمرزش گناهان گذشته و آینده، کمترین ثوابی است که به او کرامت میشود( همان، ص 138). على ابن میمون صائغ نیز از حضرت امام صادق (ع) نقل کرده که قبر حسین (ع) را زیارت کن و ترک مکن. خداوند به ازای هر قدم زائر پیاده، یک حسنه برایش مینویسد و یک گناه از او محو مىفرماید؛ یک درجه مرتبهاش را بالا مىبرد و وقتى به زیارت رفت، حق تعالى دو فرشته را موکّل او مىفرماید که آنچه خیر از دهانش خارج میشود را نوشته و شر و بد را ننویسند و وقتى برگشت با او وداع کرده و به وى مىگویند: اى ولىّ خدا! گناهانت آمرزیده شد و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل بیت رسولش مىباشی؛ به خدا قسم! هرگز تو آتش را به چشم نخواهی دید و آتش نیز هرگز تو را نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد نمود (همان، ص ۱۳۴).
در ایام صفر و زمزمه سفر به عراق، نشانههای مؤمنان مبنی بر زیارت سیدالشهدا(ع) در روز اربعین به فرموده امام عسگری(ع) متجلی میگردد و اعلام ارادت به امام حسین (ع)، اولاد و اصحاب با وفای ایشان، جلوهای عاشقانه از بندگی را به منصه ظهور میگذارد. این همسویی انگیزشی موجی خالصانه از مسافرت را برای زیارت ایجاد کرده است که نه تنها بیش از 2 میلیون نفر از هموطنان ما را به عراق می کشاند، بلکه مسافران متعددی از سراسر جهان گرد هم می آیند. اربعین «ابر رویداد» انسانی و فرهنگی است که سالانه( به غیر از ایام شیوع ویروس کرونا) حدود 20 میلیون نفر از عشاق اهل بین علیهم السلام را فرا میخواند. البته پیادهروی و زیارت حرم مطهر امام حسین (ع) در روز اربعین ریشه تاریخی دارد؛ جابر بن عبداله انصاری و عطیه عوفی در سال ۱۲۸۱ قمری با پای پیاده از مدینه حرکت کردند و در صبح اولین اربعینی که از شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) میگذشت، به کربلا رسیدند. سالها بعد نیز در عید قربان عالم بزرگوار شیخ میرزا حسین نوری به همراه 30 نفر از دوستان و همراهان خویش طی سه روز از نجف تا کربلا را پیاده رفتند. هلدینگ گردشگری تأمین اجتماعی(هگتا) نیز نقش خود را در اجرایی شدن هر چه بهتر سنت پیاده روی کربلا و ارائه خدمات بهتر به زائرین امام حسین (ع) با تشکیل ستاد اربعین ایفا نمود و با همکاری ویژه شرکت حمل و نقل ریلی رجا، به برنامهریزی برای تدوین بستههای سفر ارزان قیمت به کرمانشاه با قطار و پس از آن با اتوبوس تا مرز مهران اقدام کرد. این ستاد فعالیت خود را به طور جدی سه ماه قبل از آغاز ماه صفر شروع کرد و جلسات متعددی را با مسئولین شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران و استانداری و فرمانداری استان کرمانشاه برگزار کرد. اطمینان از امنیت خط ریلی تهران- کرمانشاه، نوسازی و بهسازی 40 واگن قطار رجا، بازبینی امکانات و تسهیلات رفاهی در مسیر و مقصد اولیه(کرمانشاه) و هماهنگی با اتوبوسداران از اقداماتی بود که در ستاد برنامهریزی شد و امکان فروش آنلاین بلیت رفت و برگشت قطار و همچنین سفر ترکیبی در سامانه رجا ایجاد شد که مورد استقبال قابل توجهی قرار گرفت.
در گردشگری کم شتاب پیادهروی به عنوان نوعی از وسیله نقلیه در نظر گرفته میشود که حلقه ارتباط بین دیگر وسایل نقلیه است و یا حلقه تکمیلی در مواردی است که دیگر وسایل نمیتوانند راه به جایی ببرند. مسافران هگتا و رجا که حدود 10 % زائران کربلای معلی را تشکیل میدادند پس از استفاده از ترکیب قطار و اتوبوس در عراق، از نجف تا کربلا پیاده روی کردند. در مسیر بین این دو شهر حس عرفانی زائران با مهماننوازی جامعه میزبان ترکیب میشود. پذیرایی در نهایت سادگی، دست و دلبازی و خلوص حسینی حس مکانی آشنا را در گردشگران متبادر میکند. این سنت پیادهروی، به گردشگران کمک میکند گریزی از فشارهای کاری روزانه و خانوادگی و محدودیتهای دنیوی داشته باشند و ضمن ایجاد اجتماع عظیم وحدت بخش پیروان مکتب حسینی به درک مصائب اهل بیت(ع)، عزاداری و تبادلات فرهنگی بپردازند. پیادهروی به دو دسته مستقل و یا هدایتشده توسط تورهای زیارتی و یا ترکیبی از هر دو انجام میشود. در این رخداد سن، ثروت، قومیت یا جنسیت مطرح نیست و عاشقان حسینی با آگاهی و اعتقاد از سراسر جهان خود را برای زیارت و یا آشنایی با رخداد کربلا و آئین شیعه به عراق میرسانند. امنیت بالا و جو سالم، مشارکت بانوان را حتی به تنهایی در بر دارد. زائران، عاشقانه خطرات احتمالی را به جان میخرند و به پابوسی امام حسین (ع) در روز اربعین نائل میشوند. شور و جاذبه حسینی و لبخند رضایت زائران وفادار، محبان و ارادتمندان به ساحت مقدس سیدالشهدا (ع) علی رغم خستگی راه، تجربه معنوی خودسازی، تزکیه نفس و خداشناسی در مسیر زیارت اربعین و انرژی مکان را دوچندان میکند.