یادداشت علیرضا تابش در روزنامه ایران
از روایت اصیل تا وفاق ملی
چرا مساله بازگشت به
ارزش ها مهم است؟
در دنیایــی کــه
پیشــرفت‌های فناورانــه و تحــوالت اجتماعــی مــا را به‌ســرعت بــه
جلــو می‌راننــد، گاهــی الزم اســت بــه نقطــه آغازیــن بازگردیـم؛
بـه ارزش‌هایـی کـه ریشـه در فرهنـگ، تاریــخ، و هویــت مــا‌دارنــد.
ایــن بازگشــت، نــه به معنـای توقـف در گذشـته، بلکـه تالشـی بـرای
زنــده‌نگه‌داشــتن میراثــی اســت کــه آینده‌مــان را غنی‌تــر و
انســانی‌تر می‌کنــد. هفتــه میــراث فرهنگـی نزدیـک بـه سـه دهـه اسـت
کـه هر سـاله در کشــور مــا بــا ویــژه برنامه‌هایــی در اماکــن،
محوطــه‌هــای تاریخــی و موزه‌هــا، گرامــی داشــته می‌شــود هفتــه‌ای
پــر از رویــداد کــه هــدف آن افزایـش سـواد میراثـی جامعـه، کمـک
بـه ارتقـاء هویــت ملــی و تابــآوری و نشــاط اجتماعــی.گ، معرفـی و
تجلیـل از برترین‌هـای مـوزه و خادمـان میـراث فرهنگـی در عرصه‌هـای
مختلـف، تـالش بـرای معرفـی بهتـر و بیشـتر مـوزه و مـوزه‌داری بـه
عنــوان جلــوه‌ای از قــدرت نــرم و اهمیــت آن در سـیمای عمومـی و بیـان
عملکـرد فعـالان میـراث فرهنگــی، در حوزه‌هــای حفاظــت، پژوهــش، آمــوزش
و معرفــی میــراث فرهنگــی و افزایــش آگاهـی جامعـه نسـبت بـه ایـن
موضوعات، اسـت.
چرا گرامیداشت میراث
ملی مهم است؟
میــراث ملمــوس و
ناملمــوس کشــور مــا تنهــا بناهــا و آثــار تاریخــی نیســتند،
بلکــه داســتان‌ها، آیین‌هــا، زبــان، و ارزش‌هایــی
هســتند کــه نســل بــه نســل بــه مــا رســیده‌اند و بایــد بــه آینــده
انتقــال یابنــد. ایــن انتقــال فرهنگــی بــا اســتفاده از ظرفیــت گردشــگری
دینــی، فرهنگــی، طبیعــی، پزشــکی، صنعتـی و روایت‌هـای مرتبـط بـا میـراث
فرهنگـی در اقلیــم متنــوع ایــران، به‌عنــوان ابــزاری بــرای بازیابــی
و ترویــج ایــن ارزش‌هــا، تــا حــدودی تحقــق می‌یابــد.
چرا رجوع به گذشته؟
بازگشــت بــه ارزش‌هــا
پاســخی اســت بــه پرسشــی بنیادیــن: چــرا نیــاز داریــم بــه
گذشــته و اصولـی کـه مـا را شـکل داده‌انـد، رجـوع کنیـم؟ ارزش‌هـا
هویـت مـا را تعریـف می‌کننـد. آن‌هـا پایــه‌ای بــرای تصمیم‌گیری‌هــا،
رفتارهــا و مســیر زندگـی مـا هسـتند. بازگشـت بـه ارزش‌هـا، یعنـی
بازشناسـی اصالت‌هـا در‌میـان هیاهـوی مدرنیتـه و تغییــرات اجتماعــی.
ایــن بازگشــت نــه‌تنهــا یــک حرکــت فرهنگــی، بلکــه یــک
نیــاز روانــی و اجتماعـی اسـت کـه مـا را بـه ریشـه‌هایمان پیونـد می‌دهــد و از ســردرگمی در جهــان معاصــر دور می‌کنــد و
بــه زندگــی مــا«معنــا» می‌بخشــد.
کیستیم و چرا اینجا
هستیم؟
اثرگــذاری ایــن
بازگشــت، در حوزه‌هــای متنوعــی ماننــد حفــظ هویــت و انســجام اجتماعــی، توســعه فرهنگــی و اخالقــی، معنابخشــی بــه زندگــی
فــردی و جمعــی و حفــظ میــراث فرهنگــی، قابــل مشــاهده اســت. چــرا
بایــد بــه ارزش‌هــا برگردیــم؟ چــون ایــن بازگشــت، بــه یادمــان مــی‌آورد
کــه کیســتیم و چــرا اینجــا‌هســتیم. ایــن یــک یــادآوری ضــروری اســت
بــرای جامعــه‌ای کــه در مســیر پیشــرفت و مدرنیتــه، نبایــد گذشــته
خــود را فرامــوش کنــد. در ایـن میـان، زبـان هنـر و ابزارهای رسـانه‌ای
و مشـخصا سـاخت فیلم‌هـای مسـتند و داسـتانی، ســریال‌ها،شــعر و
موســیقی، بــه لحــاظ جامعــه مخاطبــی کــه دارد، نقشــی بی‌بدیــل
در ترویــج ارزش‌هـای اصیـل فرهنگـی و اخالقـی «بـه مثابـه قــدرت نــرم
ایــران» دارنــد. آن‌هــا به عنــوان ابزارهایــی جهانــی و فرا‌زمانــی
می‌تواننــد پیام‌هایـی را بـه چنـد نسـل از مخاطبـان منتقـل کننـد کـه
کلمـات به تنهایـی از بیـان آن‌هـا عاجـز هســتند.
اهمیت حس تعلق خاطر
هنــر بــه تنهایــی
می‌توانــد هویــت فرهنگــی را باز آفرینـی کنـد، تعلـق خاطـر بـه گذشـته
دیریـن و میراثـی را کـه داریـم تقویـت کنـد، تعلـق
خاطـر بوجــود بیــاورد و ابــزاری الهام‌بخــش بــرای نســل آینـده باشـد
و دیالـوگ و درک متقابلـی را شـکل دهـد.
اهمیت نسل زد و زبان
تصویر
گـروه جمعیتـی جـوان
و نوجـوان امـروز جهان و ایـران، نسـل زد را بـا‌دقـت در مؤلفـه‌هـای
عصـر دیجیتــال و اینترنــت و هــوش‌مصنوعــی، بایــد شــناخت و فهمیــد. نســل زد بومی‌هــای اصلــی عصــر پســت دیجیتال هســتند. برای ایــن نســل تصویــر و ابزارهــای
دیجیتــال اهمیــت دارد، پــس بــا همیــن زبــان و ابــزار بایــد محتوایــی
خلاقانه و جــذاب دربــاره ایــران و ارزش‌هــای ملــی
تولیــد و عرضــه کــرد، حتــی در فراینــد تولیــد محتــوا از مشـارکت
همیـن نسـل مـی‌تـوان بـه خوبـی بهـره بـرد.
تجربه ای کم نظیر در
تعامل با نسل نو
شـخصا به عنـوان
دبیـر دو دوره جشـنواره چند رســانه‌ای میــراث فرهنگــی در ســال‌های
۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ تجربـه‌ای کـم‌نظیـر تحـت عنـوان
جشـنواره چندرسـانه‌ای میـراث فرهنگـی را دارم کـه در دل محوطه‌هـای میراثـی و کنـار بناهـای تاریخـی و بـا حضــور نســل
نــو رقــم خــورد، به واســطه گســتره فعالیت‌هــا،
حضــور هنرمنــدان و فــعالان چنــد رسـانه‌ای و فعـالان میـراث فرهنگـی
و تأثیـرات آن بـر افـکار عمومـی بسـتری مناسـب بـرای تقویـت و بازگشـت
بـه ارزش‌هـای اصیـل فراهم آمـد. تجربه ایــن جشــنواره
نشــان می‌دهــد کــه چگونــه یــک رویــداد فرهنگــی می‌توانــد تأثیــر
ملمــوس در جامعـه و افـراد ایجـاد کنـد.
جشــنواره میــراث
فرهنگــی؛ محــوری بــرای نمایــش وفــاق و ارزش هــای مشــترک
بــا ارائــه روایت‌هــای
چندرســانه‌ای از تاریــخ، هنــر و آیین‌هــا، جشــنواره در دو شــهر تاریخــی
قزویــن(۱۴۰۲) و شــیراز
(1403) توانســت حــس هویــت
و تعلــق بــه فرهنــگ ایرانــی را در میــان مخاطبــان تقویــت کنــد. ایــن جشــنواره بــا بخش‌هایــی
چــون »میراث‌بانــان آینــده» و کارگاه‌هــای
آموزشــی، کــودکان و نوجوانــان را در مســیر گفت‌وگــو و تعامـل بـا هنرمنـدان
و میـراث فرهنگـی قـرار داد. ایــن فرآینــد
توانســت ارزش‌هایــی چــون احتــرام بــه تاریــخ و همدلــی را بــه
نســل‌های جدیــد منتقــل کنــد. اسـتفاده
از ابزارهـای مـدرن و توسـعه گفتمـان »میـراث‌دیجیتـال» و نمایـش آثـار بومـی از اقـوام مختلـف، نـه
تنهـا مفاهیـم ارزشـمند را بـه نمایش گذاشــت، بلکــه بــا رویکــردی نــو،
حفاظــت از میـراث‌فرهنگـی را بـه دغدغـه‌ای مردمـی تبدیـل کرد. تکـرار پـر‌قـدرت
ایـن‌جشـنواره مـی‌توانـد این دغدغـه‌را تقویـت کنـد.
گــرد هــم آمــدن اقــوام
و هنرمنــدان از نقــاط مختلـف کشـور، نمـادی از وفـاق ملـی و بازگشـت
بــه ارزش‌هــای مشــترک بــود. جشــنواره میــراث فرهنگــی بــه عنــوان محــوری
بــرای نمایــش ایــن وفــاق و ارزش‌هــای مشــترک عمــل کــرد.
از طریــق رســانه‌ها
و فناوری‌هــای نویــن، جشــنواره توانســت پیام‌هــای خــود را فراتــر
از مرزهــای مکانــی و زمانــی منتقــل کنــد، نشــان داد کــه فرهنــگ و
ارزش‌هــا می‌تواننــد حتــی در چالش‌هــای مــدرن نیــز زنــده بماننــد.
دو بخــش نمایش هــای
ملــی و میراث بانــان آینــده
هنرمنــدان در
جشــنواره میــراث فرهنگــی بــا مخاطــب تعامــل مســتقیم دارنــد، در حــوزه
نمایش‌هــای خیابانــی و اجراهــای کــم‌نظیرشــان در‌کنـار اماکـن تاریخـی
و در کنـار مـردم بـه عنوان مخاطبــان جــدی جشــنواره، خرده‌فرهنگ‌هــا
و مواریــث رو بــه فراموشــی -بــه رغــم ثبــت ملــی-خودشــان را در
معــرض نــگاه مخاطــب قــرار می‌دهنــد. بخــش دیگــر ایــن جشــنواره کــه
تاثیرگــذار اســت «میراث بانان‌آینــده» نــام دارد کــه هــم جــور‌کــم‌کاری
وزارت آمــوزش و پــرورش را در بـاب معرفـی و جا انداختـن مفهومـی بـه نـام
»میـراث‌فرهنگـی» و اهمیـت آن می‌کشـد
و سـواد میراثــی را ولــو اندکــی، بــالا می‌بــرد.
همه مسئولیت پذیر
باشیم
هفتــه پیــش، در‌بازدیــد
از نمایشــگاه بیــن المللــی‌کتــاب تهــران و در گفتگــو بــا ناشــران
و نویســندگان، ایــن نکتــه را دریافتــم کــه نســل‌نــو همچنــان
دربــاره تاریــخ و تمــدن ایــران و‌داســتان‌های آن، جســتجوگر اســت.
جامعــه جــوان ایــران از تولیــدات حرفــه‌ای در ایــن حــوزه اســتقبال
می‌کنــد و بــرای همیــن مــی‌بینیــم کــه آثــار جــدی بــا موضــوع ایــران
و بــرای گــروه ســنی نوجـوان و جـوان، همچنـان پـر‌طرفـدار هسـتند، در
ایـن مسـیر، بایـد بـا روایت‌هـای بازگشـت، بـه ارزش‌هــا و میراثــی کــه
مــا را تعریــف می‌کننــد، نزدیک‌تـر شـویم و مسـئولیت خـود را در حفـظ
و گســترش ایــن گنجینــه مشــترک بپذیریــم. زبــان هنــر و رســانه بهتریــن ابــزار بــرای بیــان روایــت‌هــای
بازگشــت هســتند، ضــروری اســت دســت انــدرکاران میــراث فرهنگــی و
فعـالان فرهنگـی هنـری بـه تاثیـر ایـن ابـزار و زیـان اهمیت بیشــتری قائــل
باشــند و ســرمایه‌گــذاری در ایــن حــوزه را جــدّی بگیرنــد.